Использование мультимедийных средств в процессе обучения математике

Истифодаи маводҳои мултимедиавӣ дар замони муосир, барои дуруст ва самаранок ба роҳ мондани раванди таълим мусоидат мекунад. Яке аз афзалиятҳои истифодаи компютер дар таълим ин истифодаи он ҳамчун воситаи идоракунии фаъолияти таълимии хонанда мебошад. Ҳар омӯзгорро зарур аст, ки барои рақобатпазир ва салоҳиятнок тарбия намудани шогирдони хеш қобилияти дар фаъолияти омӯзгории худ босаводона истифода намудани воситаҳои технологияи иттилоотиро аз худ намояд [3, 4].

Моро зарур аст, ки барои ҳамқадами замона будан, аз таҷрибаи методикаи таълими математика ва усулҳои салоҳиятноку муосири ба истифода гирифтани технологияҳои иттилоотӣ дар раванди таълим аз хоирҷиён омӯзем. Бо мақсади ба роҳ мондани истифодаи як навъи васоити муосири таълим ва барои беҳтар шудани сифати дарсҳо, истифодаи усули салоҳиятнок дар раванди таълими фанни математика дар мактабҳои кишварамон мавзӯи мазкурро мавридиомӯзиш қарор додем. 

Технологияҳои мултимедиа аз ҳама бештар дар соҳаи маориф асари худро гузоштааст. Дараҷаи таъсири онҳо дар соҳаи эҳсосоти равони инсони бошад, ҳоло дар раванди омӯзиши қарор дошта, фарогири донишҳои наву пурсамар мебошад. Ба таври таҷрибави собит шудааст, ки дар раванди омӯзиши шифоҳи дар як дақиқа то ҳазор воҳиди иттилоотро метавон корнамуд намуд. Дар раванди омӯзиш бо истифода аз узвҳои дидорӣмо метавонем дар як дақиқа то 120 ҳазор воҳида иттилоотро корнамуд намоем. Чанд сол қабл, то пайдо шудани дастгоҳҳои мобайли – телефони ҳамроҳ, iFon, iPod, iPad, планшет ва ғайра воситаи асосии мултимедиавӣ компютер ҳисобида мешуд [5].

Компютер дар корнамуди иттилоот воситаи ҳамкор мебошад. Вай метавонад якбора иттилооти мултимедиавии гуногунро корнамуд намуд. Бо баробари ин вай метавонад танҳо бо як навъ иттилоот – иттилооти рақами кор кунед. Компютер бо дастгоҳҳои ҳамроҳи бешумораш метавонад тамоми вазифаҳои техникии мултимедиавиро ба хуби иҷро намояд. Дастгоҳи мултимедиавӣ бисёр корҳоро иҷро намуда метавонанд. Ин дастгоҳ бо ёрии воситаи намойшии худ метавонад ҳам иттилооти матнӣ, ҳам иттилооти тасвири ва ҳам иттилооти дидориро намойиш диҳад. Вай инчунин метавонад иттилоотӣ савти ва мусиқии гуногунро қабул кунанд, захира созад ва шунавонанд. Яке аз муаммои асосӣ дар ҷараёни таълим, ин тарзи баландбардории сифати таълим. салоҳияти хонандагонро нисбати мавзӯи дарсӣ ташаккул дода онҳоро ба эҷодкорӣ равона намудан мебошад.

Истифодаи васоити мултимедиавӣ имкон медиҳад, ки ҳар як хонандаро ба дарс ҷалб намуда, раванди омӯзишро шавқовар ва дастрас намоянд. Таҳлили маҳсулоти воситаҳои мултимедиавӣ нишон медиҳанд, ки ҳанӯз ин навъи маводи таълимӣ ба забони тоҷикӣ хеле кам ба мушоҳида мерасад ва он ба таври бояду шояд омода нагаштааст [6, 7].

Афзоиши истифодаи компютерҳо имкон медиҳад, ки ҳангоми мураттаб сохтани намудҳои гуногуни асбобҳои аёнӣ кори мураккаби муаллим автоматӣ ва содда карда шавад. Компютерҳои давраи нав барои коркарди намудҳои гуногуни иттилоот имкониятҳои назаррас фароҳам меоранд, алахусус бо рушди технологияҳои мултимедиявӣ, истифодаи презентатсияҳои мултимедиявӣ дар соҳаҳои гуногуни фаъолияти инсон торафт маъруфият пайдо мекунанд. Презентатсияҳои мултимедиявӣ дар раванди таълим васеъ паҳн гаштанд, зеро истифодаи онҳо ба мо имкон медиҳад, ки принсипи возеҳиятро пурра татбиқ намоем.

Бисёре аз муаллимон афзалияти кор бо Microsoft Power Point –ро иброз медоранд ва аз ин рӯ имрӯз Power Point яке аз маъмултарин барномаҳои таҳияи презентатсияҳои мултимедиявӣ мебошад. Ин барнома ба мо имкон медиҳад, ки маводҳои аёниро барои дарс якҷоя намуда, намудҳои гуногуни аёниро афзоиш диҳем. Дар Microsoft Power Point, видеокадр як маҷмӯи слайдҳоест, ки бо зеркунии муш ё ба таври худкор, пас аз вақти муайян, мувофиқи танзим тағйир дода мешавад. Ҳар як слайд метавонад аксҳо, расмҳо, диаграммаҳо, пораҳои матн, инчунин видео ва аниматсияҳоро дар бар гирад. Намоиши слайдро бо сабти овоз ҳамроҳӣ кардан мумкин аст (нақл, композитсияи мусиқӣ). Презентатсияи мултимедиявӣ ба диққати хонандагон дар экрани монитор ё агар проекторе, ки ба компютер пайваст карда шудааст, ба ҳама) синф дар экрани проексияи калон пешниҳод карда мешавад. Имкониятҳои ин барнома он қадар гуногунанд, ки барои эҷоди возеҳӣ беҳтарин аст: бо графикаи рангоранг, сюжетҳои видеоӣ, ороиши садо, аниматсия. Презентатсияҳои мултимедиявие, ки дар муҳити Microsoft Power Point сохта шудаанд, метавонанд ҳамчун визуализатсия ва ҳамроҳии дарсҳо-лексияҳо ва тайёр кардани маводҳои иловагӣ истифода шаванд, ки хонандагон пас аз соати дарс истифода баранд [6, 7].

Презентатсияҳои мултимедиявӣ қисми таркибии ҳаёти мактаб гашта, қариб ҳар як омӯзгоре, ки дорои малакаҳои амалии технологияи иттилоотӣ мебошад, онҳоро дар кори ҳаррӯзаи худ истифода мебарад. Муаррифӣ шаклҳои гуногун дошта метавонад, ки татбиқи онҳо аз дониш, омодагии муаллифон ва инчунин шунавандагони пешбинишуда вобаста аст.

Вобаста ба марҳилаҳои дарс, бисёр муаллимон презентатсияҳои мултимедиявиро ҳамчун визуализатсия дар марҳилаи омӯзиши дониши нав, ташаккули малакаҳои нав истифода мебаранд. Аммо презентатсияҳои мултимедиявӣ метавонанд ҳамчун возеҳӣ дар марҳилаҳои гуногуни дарс истифода шаванд, ин ҳама аз ҳадафҳо ва вазифаҳое вобаста аст, ки бояд иштирокчиёни раванди омӯзгорӣ ба даст оранд.

Истифодаи презентатсияҳо дар дарс нисбат ба таълими анъанавии дарс афзалиятҳои зеринро дорад:

• қобилияти таъмин намудани на танҳо дарки шунавоӣ, балки дарки визуалии иттилоот;
• мутобиқати баррасии мавзӯъро таъмин менамояд;
• тасвирҳо барои ҳама хонандагон дастрасанд, акс дар экран имкон медиҳад, ки ҷузъиёти хурдро бубинанд;
• истифодаи технологияҳои нави компютерӣ ба суръат бахшидан ба раванди таълим ва таваҷҷӯҳи кӯдакон, баланд бардоштани шиддати дарс имконият медиҳад;
• вақте, ки муаллим дар дарси муқаррарӣ дар тахтаи синф сарф мекунад, кам мешавад;
• ба слайди қаблӣ баргаштан имконпазир аст, агар кӯдак ягон нуқтаи дарсро гум карда бошад;
• таваҷҷӯҳи хонандагон ба пешниҳоди мавод меафзояд, зеро тамоми ҳисси кӯдак ба дарс ҷалб карда мешавад, аёният ба дарки мураккаб ва беҳтар азхудкунии материал мусоидат мекунад;
• замимаҳои компютерӣ бо истифодаи технологияи мултимедия имкон медиҳанд, ки ҳатто падидаҳо ва равандҳое, ки бо таҷрибаи мустақим дар синф нишон дода намешаванд, ба таври визуалӣ намоиш дода шаванд [1; 2].

Слайдҳое, ки тавассути Microsoft Office дар якҷоягӣ бо аниматсия, унсурҳои интерактивӣ таҳия шудаанд, сатҳи сифатан нави пешниҳоди иттилоотро таъмин мекунанд. Аккомпании садо, қобилияти рушд дар қитъаҳои бозӣ ва вақтхушии Power Point ба дарки эҳсосии хонандагон таъсири калон мерасонад ва ба азхудкунии амиқи маводи таълимӣ мусоидат мекунад. Ҳар як омӯзгори фанни математика, метавонад аз дастурҳои мултимедиявӣ истифода барад ё презентатсияҳои электронии худро (маҳз дар мавзӯи дар дарс зарурӣ) эҷод кунад, инчунин барои дарсҳои худ тестҳо тартиб диҳад (бо айнан ҳамон саволҳое, ки муаллим ба онҳо ниёз дорад). Маҳз истифодаи технологияҳои муосир дарсро барои хонандагон муосир, шавқовар ва ҷолибтар мекунад.

Ҳамин тариқ, истифодаи презентатсияҳои мултимедиявӣ ба унвони визуализатсия дар дарсҳои информатика имкон медиҳад, ки сатҳи фаъолияти маърифатӣ васеъ ва амиқтар карда шавад, ба шумо имкон медиҳад, ки ҳавасмандии мусбӣ барои омӯзиш, пеш аз ҳама бинобар баланд будани нишондиҳии иттилоот ва ҷорӣ намудани унсури навигарӣ, васеъ кардани сатҳи инфиродии таълим, дар хонандагон бедор кардани хоҳиши омӯхтани амиқи маводи таълимӣ, инкишоф додани қобилиятҳои эҷодии хонандагон ва муҳимтарин шарти баланд бардоштани сифати маориф. Мусаввараҳои равшан ва равандҳои аниматсионӣ диққати хонандагонро ба худ ҷалб мекунанд, таваҷҷӯҳи онҳоро ба мавзӯи баррасишаванда зиёд мекунанд.

1. Карпов Г. В., Кейлина Р. Д. Применение экранных пособий в начальной школе / Г. В. Карпов, Р. Д. Кейлина, В.А. Романин. - Государственное учебно-педагогическое издательство министерства просвещения РСФСР. - М., 1962. - 200 с.
2. Коджаспирова Г.М., Петров К.В. Технические средства обучения и методика их использования / Г.М. Коджаспирова, К.В. Петров. – Учеб. пособие для учеников высш. пед. учеб. заведений. – М.: издательский центр «Академия», 2001. – 256 с.
3. Розов Н.Х. Некоторые проблемы методики использования информационных технологий и компьютерных продуктов в учебном процессе средней школы. – Информатика. - 2005. - №6. – С 26-29.
4. Ashrapov, B. P. Usage of video materials for teaching a foreign language / B. P. Ashrapov, E. A. Azimov // Высшая школа: научные исследования : материалы Межвузовского международного конгресса, Москва, 23 декабря 2021 года. – Москва: Инфинити, 2021. – P. 86-90.
5. Ashrapov, B. P. Distance tuition for foreign languages teaching / B. P. Ashrapov // Высшая школа: научные исследования : материалы Межвузовского международного конгресса, Москва, 23 декабря 2021 года. – Москва: Инфинити, 2021. – P. 91-95.
6. Ashrapov, B. P. Some views on students` self-sufficient work organization on the system of credit tuition / B. P. Ashrapov, N. I. Nigmatov // Актуальные научные исследования в современном мире. – 2022. – № 2-5 (82). – С. 14-17.
7. Rashidova, D. The role and contribution of the leader of the nation Emomali Rahmon in the study and tuition of foreign languages / D. Rashidova, B. P. Ashrapov // 30 декабря 2021 года, 2021. – P. 44-48.