Краткая информация о типах союзов в английском и китайском языках

Пайвандакҳо ин гурӯҳи калимаҳои ёридиҳанда ҳастанд, ки байни ҷумлаҳо ва калимаҳо алоқаи синтаксисӣ барпо мекунанд. “Дар бораи семантикаи пайвандакҳо ду нуқтаи назари гуногун мавҷуд аст. Ақидаи якум, пайвандак худ маъно надорад, вале чун ифодакунандаи маъно аст, ки он аз матн ва ё ҷумла бармеояд. Мувофиқи ақидаи дуюм, ҳар як пайвандак диққатро ба он ҷалб мекунад, ки ба семантикаи он мувофиқат мекунад” [4, 5, 10].

Пайвандакҳо дар забони англисӣ аз рӯи сохташон ба 4 гурӯҳ ҷудо мешаванд: пайвандакҳои содда; пайвандакҳои сохта; пайвандакҳои мураккаб; пайвандакҳои таркибӣ.

Пайвандакҳои содда (simple conjuctions) аз ҷиҳати морфологӣ ба ҳиссаҳо ҷудонашаванда мебошанд, ки онҳо таркибан аз як ё ду ҳиҷо иборатанд. Доираи вазифаи пайвандакҳои содда хеле васеъ мебошад. Онҳо муносибатҳои гуногуни грамматикиро ба ҷо оварда, аз қабили пайвандакҳои сервазифа ба шумор мераванд: and- ва, as- чуноне, ки, or- ё, then- баъд, but- аммо, вале, лекин, if- агар, оё, till- то замоне ки, how- чӣ хел, so- пас ва ғайраҳо: The Earth and other planets move around the sun and the same time they rotate about their own axes too. - Замин ва сайёраҳои дигар дар гирди офтоб давр мезананд ва ҳамзамон дар гирди меҳвари худ давр мезананд [11]; - I like chocolate, but my friend prefers ice-cream. -Ман шоколадро дӯст медорам, лекин ба дӯстам яхмос писанд аст [10]; I don’t know if he comes tonight. – Ман намедонам, ки оё ӯ имшаб меояд ё не.

Пайвандакҳои сохта (derivative conjuctions) дар забони англисӣ, аз дигар ҳиссаи нутқ таркиб ёфта, аз реша, пасоянд ё пешоянд иборат мебошанд, ба монандӣ: because- барои он ки, unless- агар на, until- то он даме, ки: A copper wire became red-hot because an electric current was passed through it. - Сими мисин сурх шуда буд, барои он ки ба воситаи он токи электрикӣ гузаронида шудааст.

Дар забони хитойӣ бошад пайвандакҳо аз рӯи сохташон ба се дараҷа ҷудо карда мешаванд: пайвандакҳои содда, мураккаб ва умумиятҳои пайвандакдор [15, с.5-9]. Пайвандакҳои содда дар забони хитойӣ одатан калимаҳои якҳиҷогӣ ё ин ки дуҳиҷогӣ мебошанд. Пайвандакҳои содда дар забони хитойӣ инҳоянд: 並 bing, 並且 bingqie – ва, ҳам, ва ҳамчунин; 但dan, 但是danshi- аммо, вале, лекин, бо вуҷуди ин; 或huo, 或者 huozhe – ё, ё ки, ё ин ки; 为wei,了weile – барои, барои он ки; 因yin, 因为yinwei- азбаски, дар натиҷаи, ба сабаби; 要yao, 要是yaoshi- агар, мабодо; 虽sui, 虽然suiran – аммо, вале, хоҳ, гарчанде; 像xiang, 好像haoxiang- ҳамчун, мисли, монанди ва ғайраҳо. Пайвандаки並且 bingqie барои пайваст кардани хабарҳои яктаркиба истифода мешавад. Пайвандаки並且 bingqie боз шакли кӯтоҳкардашудаи並bing-ро дорад. Дар бисёр мавридҳо танҳо якум иероглиф, яъне並 bing истифода мешавад: 她想并能接续学习汉语(Ta xiang neng jiexu xuexi Hanyu). - Ӯ омӯхтани забони хитоиро мехоҳад ва метавонад, ки давом диҳад.

Пайвандаки 但是 danshi дар мобайни ҷумла меояд. Пайвандаки 或者 huozhe бошад, танҳо дар ҷумлаҳои ҳикоягӣ истифода мешавад. Пайвандаки或huo, 或者 huozhe робитаи интихобиро ифода мекунад ва қисми ҷумла, калимаҳои гуногун, ибораҳо ва инчунин ҷумлаҳои пурраро бо ҳам мепайвандад: -我 总是 买苹果或者葡萄。(Wo zongshi mai pingguo huozhe putao) - Ман ҳама вақт себ ё ангур мехарам.

Пайвандаки要yao, 要是yaoshi бисёртар дар нутқи шифоҳӣ истифода мешаванд. Ин пайвандакҳо дар бисёр мавридҳо ҳамчун конструксия (сохтор) вомехӯранд: 要是yaoshi ...的话dehua [10, с.68].

Пайвандаки因yin, 因为yinwei сабаб ё натиҷаи амалро ифода мекунад. Ин пайвандак метавонад ҳам дар сари ҷумлаи мураккаб, ҳам дар мобайни он омада, сабаби руҳ додани ягон ҳодисаро нишон медиҳад: 我应为一直很忙，所以没有时间 来看望你 - Азбаски ман хеле серкор будам, ба хабаргирии ту омада натавонистам; 他没有来上课，应为他病了 -Ta meiyou lai shangke，suoyi ta bing le - Ӯ ба дарс наомад аз сабаби он, ки бемор шуд.

Пайвандакҳои мураккаб бар хилофи пайвандакҳои содда, ки шакли яклухт на омехта доранд, таркибаи воҳидҳои ба қисмҳо ҷудошаванда мебошанд. Дар хотир бояд дошт, ки ин гурӯҳи пайвандакҳо шартан мураккаб номида шудаанд. Дар қисмати калимаҳои ёридиҳанда ё номустақилмаъно, аз ҷумла, дар боби пайвандакҳо ҳам истилоҳи мураккаб танҳо ба маънои шартӣ фаҳмида мешавад. Зеро мафҳуми калимаи мураккаб, чунон ки маълум аст ҳамаи пайвандакҳое, ки аз ду ва ё зиёда калима иборат буда, ифодакунандаи як маъно мебошанд ба гурӯҳи пайвандакҳои таркибӣ дохил мешаванд. Пайвандакҳои таркибӣ категорияҳои инкишофёфтатарини калимаҳо ба шумор мераванд. Дар забони англисӣ пайвандакҳои мураккаб аз дигар пайвандакҳо ба воситаи пешоянду пасоянд ё ҳиссачаи “-ever“ сохта шудаанд: However – лекин, бо вуҷуди ин, whereas- ҳол он ки, гарчанде, whenever- ҳар гоҳ, ҳар он вақте, ки, although- аммо, вале, гарчанде: In a number of battles Suvorov had fewer troops than the enemy, however he always won a victory – Дар задухӯрдҳои худ бо вуҷуди ин ки Суворов лашкари на он қадар зиёд назар ба душман дошта бошад ҳам, ӯ ҳамеша ғолиб мешуд.

Ҳамаи пайвандакҳое, ки аз ду ва ё зиёда калима иборат буда, ифодакунандаи як маъно мебошанд ба гурӯҳи пайвандакҳои таркибӣ дохил мешаванд. Пайвандакҳои таркибӣ категорияҳои инкишофёфтатарини калимаҳо ба шумор мераванд. Адади онҳо ва калимаҳо мустақилмаънои бо мурури замон дараҷаи тараққиёту инкишофоти тадриҷии таърихиро аз сар гузаронда, маънои луғавии худро суст карда, ба калиаҳои ёридҳанда, дар айни ҳол, ба пайвандак табдил ёфтаанд. Миқдори пайвандакҳои таркибӣ дар забон аз ҳисоби калимаҳои мустақил афзудааст ва меафзояд. Пайвандакҳои таркибӣ бар ҳадафи пайвандакҳои содда якмаъно ва яквазифа мебошанд, сурмаъноӣ ва сервазифагӣ ба ин гурӯҳи пайвандакҳо хос нест.Онҳо асосаи ба ягон типи маълум ҷумлаи пайрав хос буда алоқаи онро ба сарҷумла таъмин менамоянд.

Пайвандакҳои таркибӣ аз ду ва ё зиёда калимаҳо таркиб ёфта, пайвастшавии ҳиссаҳои мустақил ва номустақили нутқро ифода мекунанд. Ба ин гурӯҳ инчунин пайвандакҳои ҷуфт дохил мешаванд: as if- мисли, монанди, in case- дар ҳолати, in order to- барои , барои он ки, as well as- ҳамчунин, низ, инчунин ва ғайраҳо. Инчунин ба пайвандакҳои таркибӣ пайвандакҳои дучанд, ки аз ду қисм иборатанд, дохил мешаванд: neither…. nor- на… на, the… the- not so… as- not only… but also- whether…. or- Пайвандакҳои мураккаб бошад, дар забони хитойӣ пайвастшавии ду калимаҳои ёридиҳандаро ифода мекунанд: 像 xiang ... 似的 shide, 仿佛fangfu ... 似的 shide- ҳамчун, мисли ..., монанди... ; 像 xiang ... 一样yiyang, 如同rutong ...一样yiyang – ҳамчун, мисли... , монанди... ва ғайраҳо.