Барои дарки мардум, хислати миллии онҳо таърих, фарҳанг, забон ва фолклори онҳоро бодиққат омӯхтан лозим аст. Ба андешаи мо, яке аз иттилоотитарин, ки таҷрибаи иҷтимоию таърихиро инъикос мекунад, зарбулмасалҳо мебошанд. Маҳз дар ин ибораҳои пурарзише, ки дорои «ҳикмати халқӣ» мебошанд, таҷрибаи андӯхтаи мардум дар тӯли асрҳо инъикос хоҳад ёфт. Ин барои касе пӯшида нест, ки барои мардуми Чин кор ҷузъи асосии ҳаёт аст, ба меҳнат, сабр, истодагарӣ, саъй хос аст, «Дар забони чинӣ калимаи 生活[shenghuo] аз ду лексема иборат аст. Аввалин 生 маънои таваллуд шудан, пайдо шудан, дар ҷаҳон пайдо шуданро дорад, лексемаи дуюм 活 маънои кор кардан, кор карданро дорад» [3, с. 35].
Дар байни мардуми Чин сарчашмаи ибтидоии ғояҳо ва анъанаҳои меҳнатдӯсти насли ҷавон аз қадим сарчашма мегирад, ки худи калимаи зиндагӣ таваллудро барои меҳнат дар назар дорад. Ҳамаи ин хусусиятҳои хислати миллӣ дар зарбулмасалҳои зиёд инъикос ёфтаанд. Мо тасмим гирифтем, ки зарбулмасалҳои чиниро дар бораи меҳнат ҷамъоварӣ ва таҳлил намоем ва онҳоро бо зарбулмасалҳои тоҷикӣ муқоиса намоем, то муносибати ҷуфти ҳарду халқро ба меҳнат ошкор намоем. Мо 100 зарбулмасали чинӣ ва зиёда аз 300 муодили тоҷикии онҳоро ёфтем, матни зарбулмасалу мақолҳои чиниро ба тоҷикӣ тарҷума кардем. Тарҷума ва таҳлили зарбулмасалҳои дар поён овардашуда барои тасдиқи он асос мегарданд, ки меҳнат дар ҳаёти чиниҳо ҷойгоҳи муҳимро ишғол мекунад ва табиати ҳатмии меҳнат тасдиқ мешавад.
Аз ҳама маъмултарин дар забони чинӣ зарбулмасалҳои тарғибӣ мебошанд, ки инсонро дар руҳияи ҷавонмардӣ, пуртоқатӣ, далерӣ, маҳорат ва меҳнатдӯстӣ тарбия мекунанд, масалан: Меҳнат устодро ба дунё меорад. Агар шумо як пораи оҳанро муддати дароз суфта кунед, шумо метавонед аз он сӯзан созед. Як гурӯҳи зарбулмасалҳо, ки мегӯянд, ки кор ва меҳнат ҳамеша ободӣ, сарват ва ё шиками сер мукофот медиҳад: Ҳар касе, ки кор карданро медонад, ҳамеша пул дорад. Оё шумо мехоҳед, ки коратонро хуб ба анҷом расонед [5, c.19].
Дар забони чинӣ зарбулмасалҳои зиёде дар бораи эҳтиром ба кори дигарон ва касоне, ки маҳорат меомӯзанд, мавҷуданд: Ҳангоми об нӯшидан онҳоеро, ки чоҳро кофтанд, фаромӯш накунед. Дар ҳар донаи биринҷ қатрае арақ аст. Шитоб ва миқдор ҳамчун сифати асар муҳим нестанд: Сад ҳунар дар як ҳунар ба камол намерасад. Барои иҷрои ҳама кор ба шумо барвақт хеста, дер хоб рафтан, бе истироҳат кор кардан лозим аст; Агар хоҳед, ки қуттиҳо пур шаванд, бо бонги хурӯс хезед ва рӯзе бекор нанишинед.
Дар бораи саривақтии кор зарбулмасалҳои зиёде мавҷуданд: То омадани об сарбандҳо созед. Дар зимистон пулҳо ва роҳҳо таъмир карда шаванд. Ҳар кас бояд танҳо ба худаш, ба кори худ такя кунад; Ба ҷои он ки ба кӯҳи тиллоӣ такя кунед, ба дасти худ такя кунед. Беҳтараш кореро кунед, ки касе дар бораи он бипурсад.
Зарбулмасалҳои ҷолиб дар бораи мухолифати кори идрок ва воқеӣ. Зарбулмасалҳои зиёде мавҷуданд, ки ақл, дониш, омӯзишро васф мекунанд: Дониш сарват аст, аммо дар айни замон, агар меҳнати ҷисмонии ҳисшавандаро муқоиса кунем, бартарӣ ба дуввумӣ дода мешавад. Қисми зиёди фонди зарбулмасалҳоро дар бораи кор бо забони тоҷикӣ зарбулмасалҳое ишғол мекунанд, ки меҳнатдӯстиро таълим медиҳанд. Меҳнат одамро зеб медиҳад. Шумо наметавонед ба осонӣ аз ҳавз моҳӣ бигиред.
Дар фарҳанги тоҷикӣ, чун дар забони чинӣ, танбалӣ, бекорӣ танқид карда мешавад, дар бораи муқовимати кор ва танбалӣ зарбулмасалҳо мавҷуданд: Сӯҳбатро калима мебинад ва сайёд сайдро. Бекорӣ модари ҳама бадҳост. Мо инчунин зарбулмасалҳоро дар бораи зарурати меҳнати шахсӣ вохӯрдем: Агар шумо чизеро хуб кардан хоҳед, худатон кунед. Меҳнат бояд сахт ва тӯлонӣ омӯзад: Дастони тиллоии касе, ки хуб омӯхтааст. Агар шумо муддати дароз азоб кашед, чизе ба амал хоҳад омад.
Дар забони тоҷикӣ зарбулмасалҳои дорои муносибати бадбинона ба кор, дар бораи вазнинии ҷисмонӣ ҳастанд меҳнат ва подоши ночиз: Шумо наметавонед ҳама чизро тағйир диҳед. Аз кор (шудгор) шумо сарватманд нахоҳед шуд, аммо шумо камбағал хоҳед буд [2, с.127].
Баъзе зарбулмасалҳо кашидани асарро пешниҳод мекунанд: Кор гург нест, вай дар ҷангал зиндагӣ намекунад. Пас аз кор шумо метавонед дам гиред: Агар шумо коре карда бошед - далерона роҳ равед. Ҳамин тавр, барои таҳлили зарбулмасалҳои чинӣ ва тоҷикӣ шумо метавонед хусусиятҳои умумӣ ва хосро муайян кунед: ҳам тоҷикҳо ва ҳам чиниҳо меҳнатро ташвиқ мекунанд, сабр, тобоварӣ ва малакаҳои сайрро меомӯзонанд: аммо дар айни замон, дар забони тоҷикӣ зарбулмасалҳое ҳастанд, ки аҷибро маҳкум мекунанд кор, инчунин кори каммуздгиранда, дар ҳоле ки ин хислатро дар паремияҳои Чин нишон намедиҳад, ҳар гуна меҳнат самар медиҳад, баръакс, меҳнати вазнини ҷисмониро мардум бештар қадр мекунанд. Барои тоҷикҳо истироҳат кардан пас аз кор, хеле муҳим аст, ки ин дар фарҳанги Чин чунин нест. Ҳар як кор бояд саривақт иҷро карда шавад - ин хусусияти муштараки ҳарду фарҳанг. Зарбулмасалҳои ҳарду халқ таълим медиҳанд, ки барвақттар хезанд, барои ба даст овардани натиҷаҳои олӣ ҳар як шахс бояд ба худаш такя кунад. Умуман, таҳлили зарбулмасалҳо нишон дод, ки кор чизест, ки инсонро рӯҳбаланд мекунад, ки ин яке аз ҷузъҳои асосии ҳаёти ӯ, арзиши иҷтимоии ӯст. Аз ҷониби дигар, бекористӣ ва танбалиро бечунучаро рад мекунанд. Ҳама бояд танҳо худаш такя куна два ба меҳнати худ. Ба ҷои такя ба кӯҳи тиллоӣ, ба дасти худ такя кунед. Барои ба даст овардани чизи бештар ба шумо барвақт хестан лозим аст. Агар шумо хоҳед, ки қуттиҳо пур шаванд, бо садои хурӯс хезед. Хулоса, дар бораи дараҷаи баланди эҳтироми хитойиҳо ба меҳнат, инчунин нисбат ба коргароне, ки кори худро моҳирона ва саривақтӣ иҷро мекунанд, гуфтан лозим аст. Натиҷаҳои меҳнат барои зарбулмасалҳои тоҷикӣ ва чинӣ маъмуланд. Дар ҳарду фарҳанг бекориро маҳкум мекунанд, аҳамияти истодагарӣ, меҳнатдӯстиро таъкид мекунанд, зарбулмасалҳо барои ноил шудан ба натиҷаҳо барвақт мехезанд. Фарқиятҳо дар он аст, ки дар тасвири забонҳои дунёи пурсидашудагони Тоҷикистон кор метавонад ба таъхир гузошта шавад, баъдтар иҷро карда шавад, истироҳат пас аз кор ҳатмӣ аст - ин як қисми таркибии ҳаёт аст. Ин унсурҳо дар тасвири лингвистии олами мусоҳибони чинӣ ошкор нашудаанд. Мусоҳибони чинӣ аксар вақт робитаи меҳнат ва шукуфоиро таъкид мекунанд, натиҷаи меҳнат сарват аст. Дар манзараи лингвистии олами мусоҳибони тоҷик чунин робита алоқаманд нест. Ҳеҷ гуна ишорае ба муносибати ба ягон асар сазовор ва мӯҳтарам вуҷуд надорад, зарбулмасалҳои тоҷикӣ вуҷуд надоранд, ки дар бораи эҳтиром ба устодон сухан меронанд, аз ин рӯ, омӯзиш ва муқоисаи зарбулмасалҳо дар бораи меҳнат ба мо имкон дод, ки хусусиятҳои монандӣ ва тафовути назаррасро кашф кунем, дар баъзе мавқеъҳои маъноӣ дар тасвирҳои Тоҷикистон ва Чин дар ҷаҳон мебошад.
