Некоторые взгляды на изучение китайского языка и литературы

Имрӯзҳо хушбахтона дар давлати мо дар донишгоҳҳои олӣ, мактабҳои миëнаву муассисаҳои илмии кишвар забонҳои гуногуни ҷаҳонӣ омӯхта мешаванд. Имрӯзҳо тифли дилбанди фарди тоҷик бо чандин забонҳои дунë муошират менамояд. Ба давлатҳои хориҷа рафта, таҳсили илм мекунанд, соҳибмаълумот мегарданд. Албатта, ба пешравии миллат, давлат ва ба қавли тоҷик манфиати хуб меорад. Имрӯзҳо дар Ҷумҳурии азизамон сафоратхонаҳои зиëди давлатҳои дунë арзи ҳастӣ доранд, ки ҳамкориҳои байналхалқии Тоҷикистонро бо дигар давлатҳо ҳамчунин бо Чин ҷонибдорӣ мекунанд. Ин низ, албатта, ба забономӯзиву забондонӣ ва робитаҳои зиëди давлатҳо огаҳӣ медиҳад. Чӣ хеле, ки гуфтаанд:

Ҳар кас ба забони худ сухандон гардад,

Донистани сад забон осон гардад.

Забондонист, ки имрӯзҳо фардияти тоҷик бо кишварҳои дунë, яъне бо давлати бузурги Чин робитаҳои дӯстӣ дорад. Мусиқии мардуми тоҷикро ҷаҳониëн гӯш мендозанд, ҳаловат мебаранд. Фарзанди миллати тоҷик кормандони бузурги давлатҳои тараққикардаи дунëанд. Фарди тоҷик дар гуфтугӯй бо мардуми эронинажод қариб, ки баробаранд. Фарзандҳои тоҷик бо забонҳои англисӣ, немисӣ, русӣ, чехӣ, хитойӣ дар гуфтугӯ озоданд. Ин албатта фахри давлату миллати тоҷику Тоҷикистониëн аст. Хулоса, забондонӣ - ҷаҳондонист, бузургист, сарбаландист, ифтихор аст, ки дар ҳама гуна лаҳзаҳои ҳаëт чӣ ғаму дард ва чӣ хушию шодмонӣ инсонро ëвару мададгор, дилбардору эҳсосгар аст. Донистани забони ғайр миллатро ба бузургӣ, фардро ба воломақомӣ ва давлатро ба пешравию муваффақият ноил мегардонад.

Забондонӣ ба волоӣ расонад,

Зи гумроҳию нодонӣ раҳонад.

Касе к-ӯ беш омӯзад забоне,

Расидан бар муроди дил тавонад.

Сарбаланду боифтихор аст, фарде, ки донандаи чандин забон асту ҳеҷ гоҳ дар ягон маврид дар намемонад. Забондонӣ дар ягон давру замон падидаи номатлуб нахоҳад буд. Он ҳамеша зарур, поянда ва боиси ифтихори баланд буда, шахси забондон чун шамъ равшангар аст ва маҷлисорои ҳамаи анҷуманҳоро равшанию нур ва хушиву сурур мебахшад. Инчунин, адабиёти Чин яке аз қадимтарин аст, таърихи он ба ҳазорсолаҳо рост меояд. Мисли тамоми фарҳанги Чин, анъанаи адабии Чин бо давомнокии инкишофи худ фарқ мекунад. Давраи навбатии «фурӯзонии китоб» ҳамеша бо барқарорсозии донишҳои қадимӣ идома дошт. Матни нусхаи асл муқаддас буд, ба тағйирот дучор намешуд ва тафсир, бар хилофи адабиёти Аврупо, ҳамеша аз матни асосӣ ба таври возеҳ ҷудо карда мешуд. Аввалин сабтҳои хаттӣ ба давраи пеш аз феодалии таърихи Чин, ба асри XII тааллуқ доранд. Ба онҳо навиштаҷоти устухонҳое дохил мешаванд, ки дар охири асри гузашта ҳангоми кофтуков дар музофоти Хэнан пайдо шуда буданд. Ба истилоҳ “Солномаҳои бамбук”, сабтҳои рӯйдодҳои таърихӣ аз ҳамон давра иборатанд. Аввалин ёдгориҳои адабиёти Чин ба давраи баъдтар тааллуқ доранд. Одат шудааст, ки таърихи адабиёти Чин аз эҷоди “Шижин”, маҷмӯаи сурудҳои умдатан халқӣ оғоз мешавад. “Шекин”, ки таърихнигорон ба асри VIII нисбат медиҳанд, ба категорияи китобҳои классикии Конфутсий дохил шудааст, зеро боварӣ дорад, ки онро Конфутсий таҳрир кардааст.

Ин китобҳои классикии Конфутсий - "Ву Чин" (Панҷакент) ва "Ман мешунавам" (Чаҳор китоб) - ёдгориҳои боқимондаи адабиёти классикии қадиманд. "Шуҷинг" (Китоби ҳуҷҷатҳо), "Чунтсю" (солномаи баҳор ва тирамоҳ), "Луню" (мулоҳизаронӣ), "Даксуэ" (Таълими бузург) ва дигар асарҳо ба маънои томаш афсона нестанд, балки ба шакли худ ва услуб, онҳо асоси бадеии Чини феодалиро ташкил доданд. Мардуми Чин яке аз халқиятҳои қадимтарини Шарқ буда, асарҳои онҳо то ба имрӯз боқӣ монда, саҳми онҳо дар пешрафти тамаддуни ҷаҳонӣ ниҳоят бузург мебошад. Кашфиётҳои чиниён то ҳол мушкилотҳои ҷомеаи ҷаҳони имрӯзаро бартараф менамояд. Аксари комёбиҳои тамаддуни онҳо ба сатҳи ҷаҳонӣ расида, ҳамчун муъҷизаҳои олам эътироф гардидаанд. Асрҳои ХVI-ХIХ дар маҳди адабиёти ӯйғур суханваронеро ба воя расонид, ки осори эшон шиносномаи асосии маърифату фарҳанги мардуми ин марзу бум ба ҳисоб омад. Қуруни мазкур дар зимни мероси хаттии фозилону адибони ин миллат достонҳои ишқӣ, осори ирфонӣ, китобҳои ахлоқӣ ва манзумоти иҷтимоиеро муаррифӣ кард, ки ҳар яке оинаи пурҷилои рисолату ормонҳои адабиёти классикии форсу тоҷик дар ҷаҳони Шарқ гардиданд.

Омӯзиш ва таҳқиқи ин осор дар робита бо адаби форсӣ эҳёи як олами ҷадиди муносиботи ду тамаддуну ду фарҳанг аст, ки аз азал вусъати ҳамкорӣ дошта, лек ба кунҷи фаромӯшӣ рафта буд. Муаррифӣ, пажӯҳиш ва шинохти осори гаронмояи классикии ӯйғур дар иртибот бо адабиёти мо суҳуфи тоза дар робитаҳои адабӣ хоҳад буд. Роҳи бузурги Абрешим дар замонҳои қадим на танҳо роҳи тиҷоратӣ, балки роҳи паҳншавии фарҳангу тамаддуни миллатҳои дунё ба шумор мерафт. Аз ин ҷост, ки тавассути ин роҳи бузург фарҳанг, тамаддун, тарзи зиндагӣ, урфу одатҳо ва эътиқоди динӣ аз сарзамини Форс ба Чин ва ё аз Чин ба сарзамини Форс низ фарҳанг, урфу одат, тамаддун тарзи зиндагӣ ва ҳунармандӣ амадааст. Забони порсӣ пас аз чинӣ ва муғулӣ дар сулолаи Юан саввумин забони расмӣ буд. Гуфтан мумкин аст, ки забони форсӣ дар фарҳанги қадимии Чин муҳимтарин забони хориҷӣ ба ҷуз санскрит аст, инчунин манбаи муҳими калимаҳои бегона дар чинии қадим мебошад.