Таҷрибаи ғанӣ ва омодагии хуб дар соҳаи тарҷума, дониши мукаммал, муваффақияти тарҷумон дар тарҷумаи матни бадеӣ мебошад. Аммо агар мутарҷим дониши забоншиносии паст дошта бошад, ба гумон аст, ки ӯ аз ӯҳдаи тарҷумаи хуб набарояд. Барои ҳалли ин мушкилот тарҷумон бояд хатогиҳои асосии тарҷумаро таҳлил кунад. Мувофиқи назарияи В.Н. Комиссаров, мушкилоти грамматикии тарҷума аз он иборат аст, ки падидаҳои грамматикӣ дар забонҳои гуногун, ҳатто агар дар муносибатҳои алоҳида мувофиқат дошта бошанд ҳам, аз дигар ҷиҳат фарқ мекунанд [3, с.59]. Профессор Я.И. Ретскер тасдиқ мекунад, ки баъзан ҳангоми тарҷумаи соддатарин матн шумо бояд бо шумораи номуайяни мушкилоте рӯ ба рӯ шавед, ки ба чаҳорчӯбаи ягон бахши грамматикӣ мувофиқат намекунанд [7, с.98]. Аз ин рӯ, ҳодисаҳои грамматикии ҳар як забон диққати махсуси тарчумонро ба худ ҷалб мекунанд. Назарияи тарҷума бояд аз муносибатҳои табиӣ ва хоси байни маводи матнӣ, ки аксаран истифода мешаванд, иборат бошад, на ҳар гуна таъсири мутақобилаи матнҳо ба забонҳои аслӣ ва тарҷума [2, с.83]. Аз ин рӯ, раванди таҳлили муқоисавӣ аксар вақт фоизи зиёди мувофиқати як, номунтазам ва навъи муқарраршударо танҳо дар ин ҳолат ошкор мекунад.
Табдилдиҳии грамматикӣ - табдили матни хориҷӣ, мундариҷаи асл худ боқӣ мемонад, аммо дар зеҳни тарҷумон амалиёти муайяни табдил додани он манзараи тарҳи хориҷӣ сурат мегирад, ки дар он калимаҳои хориҷӣ бо калимаҳои тоҷикӣ иваз карда мешаванд. Албатта, тарҷумони навкор тарҷумаи айнан мекунад. Аммо, агар тарҷумон ботаҷриба бошад, табиист, ки вай зуд ба тарҳи табиии ҷумлаҳои хориҷӣ барои забони тоҷикӣ- мегузарад, ки аксар вақт дар ВАО пайдо мешавад.
Abus and a train crash killed twenty-five.
Аксар вакт ба коидахои адабии забони аслй ва коидахои лексикология мувофик нест. Тарҷумаи аз ҷиҳати грамматикӣ дуруст баъзан аз ҷиҳати услубӣ қобили қабул нест. Ислоҳи шаклҳои грамматикӣ, тағирот ё иловаҳои хурд барои тарҷумаи мувофиқ комилан қобили қабул ва мантиқӣ мебошанд. Ҷои аслии пайдоиши забонҳои ҳиндуаврупоӣ, ватани аслии онҳо (ба забони олмонӣ «Urheimat») маълум нест. The banning of taxi tips and the increasing of fares by equivalent amounts is to be suggested in the Commons tomorrow. Пагох дар палатаи умумй дар бораи манъ кардани пули изофӣ аз мусофирони таксӣ ва мутаносибан зиёд кардани нархи рохкиро таклиф пешниход карда мешавад.
Бо вуҷуди ин, якҷоя пешниҳод карда мешавад, шояд пешниҳод карда шавад, ки танҳо бо як феъл маҳдуд карда шавад, манъ карда шавад, аммо тарҳи аввал бештар шинос аст.
Such state of things cannot be put up with - Ба ин ҳола токат кардан мумкин нест; People are judged by their actions - Одамонро аз руи кирдорашон махкум кардан лозим аст; What can’t be cured must be endured - Шумо бояд бо он чизе, ки ҷуброннопазир аст, таҳаммул кунед.
Дар зер таснифи душвориҳои грамматикии тарҷумаро пешниҳод мекунем, аммо онҳоро нукта ба нукта баррасӣ намекунем, зеро ин ҳадафи таҳқиқоти мо нест. Ҷудо кардани мушкилоти маъмултарин ҳангоми тарҷума аз англисӣ ба тоҷикӣ.
Мушкилоти грамматикӣ ҳангоми тарҷума аз англисӣ ба тоҷикӣ бо сабабҳои зерин ба миён меоянд: набудани эквивалентҳои грамматикӣ дар забони тоҷикӣ барои падидаҳои дахлдори забони англисӣ; ғайримувофиқат дар маъно ва истифодаи эквивалентҳои грамматикӣ; фарқиятҳои синтаксисӣ.
Мушкилоти грамматикӣ, ки дар натиҷаи номутобиқатии арзишҳо ё фарқиятҳо ба вуҷуд меоянд истифодаи эквивалентҳои грамматика дар забони мавриди ҳадаф:
- номутобиқатӣ байни навъҳои исм;
- тафовут дар истифодаи сохторҳои ғайрифаъол;
- тафовут дар зуҳури модалият;
- полисемия/омонимикаи калимаҳои вазифавӣ;
- тафовут дар истифодаи предикатҳои сифти исмӣ.
Мушкилоти лексикӣ - фарқияти семантикаи воҳидҳои аслӣ нисбат ба воҳидҳо мебошанд:
- набудани мукотиба ба забони тоҷикӣ ҳангоми тарҷума;
- номутобиқатӣ дар забонҳои тоҷикӣ ва англисӣ дар ҳаҷми маънои калима;
- тафовут дар муқоисаи калимаҳо, ва ибораҳо дар забонҳои тоҷикӣ ва англисӣ.
Минбаъд, мо фарқияти 3 падидаи асосии грамматикаро байни матни аслӣ ва тарҷума баррасӣ хоҳем кард. Падидаи аввал аз мавҷудияти унсуре дар забони аслӣ шаҳодат медиҳад, ки дар забони мавриди ҳадаф шабоҳати грамматикӣ надорад. Дар ин ҷо бояд ба назар гирифт, ки дар забони тоҷикӣ конструксияҳо бо ҷонишини номуайяни шахсӣ ва артикл вувуд надоранд [4, с.228].
The daughter was coming back home with more success than the family had hoped for - Духтар ба хона баргашт ва муваффақтар аз он буд, ки аз ӯ интизор буд.
Ҳамчунин мавҷудияти категорияи намудҳоро дар забони тлҷикӣ барои муқоиса бо немисӣ ва романӣ, тафовути шаклҳои ҷалбшуда ва истифодаи пасвандҳои камшавӣ ва арзёбии субъективӣ таъкид кардан бамаврид аст. Now I decided to get ready for a longer trip than all those, having left a life of infinite variety for eighty-five years and learned sufficiently to know the value of retirement, and the blessing of ending our days in peace - Ҳоло, ки тасмим гирифтам, ки дигар аз саргардонӣ хаста нашавам, ман нисбат ба онҳое, ки дар ин китоб тасвир шудаанд, ба роҳи дуртар омода мешавам, ки 85 соли умри пур аз гуногунӣ дар паси худ дорам ва қадр кардани танҳоӣ ва хушбахтиро ёд гирифтаам. рӯзҳои худро дар сулҳ анҷом диҳед.
Падидаи сеюм шабоҳати грамматикии қисмҳои тарҷума ва матни сарчашма бо фарқият мебошад функсияи онҳо. Ин намуд сазовори таваҷҷӯҳи тарҷумон аст. Барои ҳалли ин мушкилот, шумо бояд ҳангоми тарҷума унсурҳоеро истифода баред, ки расман аз асл фарқ мекунанд. Аммо бо вуҷуди ин, онҳо дар контекст айнан як маъно доранд ва аз ҷиҳати вазифаҳо ва услуб ба матни аслӣ муқоиса карда мешаванд [6, с.217].
Инчунин, дар баробари ин, ба он истисноҳо дар грамматикаи забонҳои хориҷӣ дахл кардан лозим аст, ки дар он ҷо ҳангоми омӯзиши онҳо, азхудкунии фаҳмиши ҳама гуна мавод мушкилот ба миён меоянд, аммо на ҳангоми тарҷума, зеро роҳи каму беш стандартии ин хусусиятҳо вуҷуд дорад, ки дар айни замон боиси дигаргунии чиддии тамоми муомилот мегардад.
Масалан, порчае аз китоби Марк Твен "Саргузаштҳои Ҳаклберри Финн", ки тарҷумаи аслиро иҷозат медиҳад, аммо якпорчагии онро нигоҳ медорад. Ҳарчанд шарти умумии муқоисаи қоидаи адабиитоҷикдигаргуниҳои онро ҳангоми интиқол ба вуҷуд меорад.
I read considerable to Jim about kings and dukes and earls and such, and how gaudy they dressed, and how much style they put on, and called each other your majesty, and your grace, and your lordship, and so on, 'stead of mister; and Jim's eyes bugged out, and he was interested. He says:
Ман муддати тӯлонӣ Ҷимаро дар бораи подшоҳон, дар бораи ходимон ва графҳо, дар бораи он, ки онҳо чӣ гуна зебо либос мепӯшанд, дар чӣ гуна айшу ишрат зиндагӣ мекунанд ва чӣ гуна якдигарро ба ҷои "ҷаноби олӣ", "ҷаноби шумо" ва "рахмати шумо" мехонанд". Ҷим танҳо чашмонашро ҷунбонд - ин ҳама ба ӯ хеле ҷолиб менамуд.
Ин тарҷумаро комилан адабӣ номидан мумкин нест. Ҳарчанд он хусусияти аслии асли кунуниро нишон намедиҳад ва соддагӣ, рӯзмарра ва табиии онро нишон намедиҳад, ки онро ба ибораи гуфторӣ меорад, онро хоси китоб месозад. Ин зарурати тарҷумаи тақсимотро ба вуҷуд меорад.
Агар дар забони тоҷикӣ шаклхои номуайяни феъл истифода шаванд, ки дар он аввал иловахои бавосита мавчуданд, чунин тагйиротхо ба амал меоянд:
Americans have been led to believe that the SDI System would make it possible - Ба амрикоиҳо гуфта мешавад, ки системаи СОИ имкон медиҳад, ки силоҳи ҳастаӣ истисно карда шавад.
Хулоса, ҳама гуна имкони тарҷумаи матн ё як қисми он ё ба душвориҳои дарки ин мавод ё таҳрифи услубӣ оварда мерасонад. Ин падидаро аксар вақт услуби тарҷумаи меноманд.
